Η πολιτική νοοτροπία του 1960 στην εποχή μας.

Γράφει ο Μηνάς Λυριστής* 

Κείμενο του Περιφερειακού Συμβούλου Νοτίου Αιγαίου Μηνά Λυριστή 

Την προηγούμενη εβδομάδα γίναμε μάρτυρες των μαζικών παραδόσεων τεστ ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου (rapid test) κατά του covid-19 από την Περιφέρεια Νότιου Αιγαίου. Κανονικά αυτό θα χαιρετιζόταν ως μια σωστή κίνηση εντός των καθηκόντων της Περιφερειακής Αρχής ενταγμένη στο γενικότερο πλαίσιο αντιμετώπισης της πανδημίας. Αλλά η πλειοψηφούσα παράταξη έπρεπε, πιστή στις αρχές της, να μετατρέψει ολόκληρη την διαδικασία παράδοσης σε φωτογραφικό “σόου”για να επιτύχει τους μικροπολιτικούς της στόχους. 

Καθόλου τυχαία, οι περιφερειακοί σύμβουλοι της πλειοψηφίας ανέλαβαν τον ρόλο του διανομέα και έσπευσαν να φωτογραφηθούν επί το έργον, ευτυχώς, ενθυμούμενοι να αναφέρουν ότι τα τεστ αγοράστηκαν από την ΠΝΑι. Ιλαρότητα προκαλεί η κίνηση αυτή της Περιφερειακής Αρχής η οποία μάλλον επειδή δεν γνώριζε την ταχυδρομική διεύθυνση των ιατρικών κέντρων απέστειλε τα δέματα στους περιφερειακούς της συμβούλους και τους “αγγάρεψε” να τα παραδώσουν. Βέβαια η Περιφερειακή Αρχή μας έχει συνηθίσει σε αυτό, δηλαδή σε κάθε παράδοση εξοπλισμού να βρίσκεται εκεί κάποιος αντιπρόσωπος της μη τυχόν και δεν λάβει την αντίστοιχη αναγνώριση του “έργου” της. Πέρα όμως από τη γραφικότητα η υπόθεση αυτή μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για την απογύμνωση πολιτικών συμπεριφορών οι οποίες δυστυχώς αποτελούν τη νόρμα. 

Μπορεί η χώρα φαινομενικά να έχει κάνει πολλά βήματα από το 1960 όμως οι παλιομοδίτικες πολιτικές συμπεριφορές αποτελούν τον εξαιρετικά παλιό αλλά κατά τα άλλα σύγχρονο τρόπο άσκησης εξουσίας. Διότι όπως και στο παρελθόν η διαχείριση εξουσίας δεν νοείται ως το ύψιστο δημοκρατικό αξίωμα και παράλληλα ως ευθύνη εκτέλεσης πολιτικού οράματος άλλα αντιθέτως νοείται ως το μέσο (και ταυτόχρονα ως αυτοσκοπός) για την διατήρηση και επαύξηση της παραταξιακής ισχύος, με αποτέλεσμα η πολιτική να καταλήγει να είναι ένα παιχνίδι εντυπώσεων παρά ουσίας. Έτσι οι θεσμοί παρακάμπτονται με σκοπό να παρουσιαστεί το κρατικό έργο ως κομματικό/παραταξιακό ενώ καλλιεργείται η εντύπωση στους πολίτες ότι πρέπει να εκτιμούν τα απολύτως στοιχειώδη τα οποία γίνονται για αυτούς με τα δικά τους χρήματα. Ένα ακόμα παράδειγμα αυτού αποτελεί άλλωστε το γεγονός ότι η συμπάθεια των πολιτικών αρχόντων καθορίζει την επιτυχία πολλών επιχειρημάτων ακόμα και όταν αυτά υποβάλλονται διαμέσου των προβλεπόμενων θεσμικών διαδικασιών. Έτσι καταλήγουμε σε ένα θεσμό προέκταση της παραταξιακής πολιτικής που νέμεται τα κρατικά κονδύλια κατά το δοκούν και αναλόγως τα παρουσιάζει. 

Όπως και η περίπτωση της ΠΝΑι ξεκινά με την ασέβεια στο θεσμό, εκεί όπου κατά τα άλλα η συμπολίτευση ακολουθεί τη “νομιμότητα” δεν διστάζει να παρατυπήσει παρακάμπτοντας την τυπική διαδικασία εάν θεωρεί πως έχει μικροπολιτικό όφελος. Δεν έχει ουσιαστικό βάρος το επιχείρημα πως η όποια παρατυπία ήταν μικρή και χωρίς (;) επιπτώσεις καθώς είναι ενδεικτική του τρόπου με τον όποιο αντιμετωπίζουν τα κρατικά όργανα οι ιθύνοντες. Είναι προφανές ότι ένα ευνομούμενο και λειτουργικό κράτος, πέραν του απολύτου ελέγχου τους, θα άλλαζε ριζικά τον τρόπο που διεξάγεται η πολιτική σε ολόκληρο των κρατικό μηχανισμό και φυσικά και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Τα έργα και οι παροχές τα οποία αποτελούν σε τελική ανάλυση βασική υποχρέωση του κράτους παρουσιάζονται ως πολιτική βούληση ακόμα και αν είναι εντελώς ευτελή. 

Τα κρατικά όργανα και θεσμοί, άρα κατά συνέπεια και η Περιφέρεια αποτελούν οντολογικά ένα ξεχωριστό σύνολο από την εκάστοτε εν ισχύ παράταξη, είναι από μόνα τους η ραχοκοκαλιά του κράτους όχι μόνο επειδή έχουμε δεχθεί ως κοινωνία ότι ασκούν την εξουσία άλλα επίσης επειδή φροντίζουν αυτεπάγγελτα την ομαλή διεκπεραίωση πάσης φύσης ζητημάτων. Το δημοκρατικό σύστημα, είναι αυτό που επιτάσσει την πολιτική πρωτοκαθεδρία επί αυτών των κυρίως τεχνοκρατικών θεσμών και οι εκλεγμένοι βάσει του κοινωνικού συμβολαίου, διοικούν, ώστε με αυτό τον τρόπο να επιτυγχάνεται η λαϊκή κυριαρχία. Αυτό προϋποθέτει ότι οι πολιτικοί σέβονται τον ίδιο τον θεσμό καθώς αντιλαμβάνονται ότι αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατικής λειτουργίας και ότι οι ίδιοι υπηρετούν τον θεσμό και μέσω αυτού το σύνολο και όχι το αντίστροφο. Θα έπρεπε να θεωρείται εξοργιστικό για κάθε δημοκρατικό πολίτη το γεγονός ότι δημόσιο υγειονομικό υλικό διακινείται με αυτό τον τρόπο υποβιβάζοντας την θεσμική λειτουργία. 

Η νοοτροπία που συγχέει επίτηδες τις αυτονόητες υποχρεώσεις του κράτους με την πολιτική βούληση εξυπηρετεί μόνο την εικονική πολιτική ενώ παράλληλα δημιουργεί την εντύπωση ότι μόνο οι πολιτικοί μπορούν να κινητοποιήσουν τους θεσμούς. Το κράτος παρουσιάζεται είτε ως κάτι αόριστο παντοδύναμο και μακρινό είτε ως κάτι αδύναμο και φτωχό αναλόγως με τα συμφέροντα της συγκυρίας. 

Στην τοπική αυτοδιοίκηση καθώς οι αρμοδιότητες είναι κυρίαρχα διαχειριστικές είναι μεγάλη η αγωνία να αποδειχθεί η παραγωγή “έργου” και για αυτό ακόμα και τα πλέον ευτελή ζητήματα γίνονται άξια επίδειξης εντελώς παράτυπα. Ενώ στον τόπο μας υπάρχουν χρόνια ζητήματα υποδομών οι ευθύνες μετατοπίζονται κυρίως σε αυτό το φερόμενο ως μακρινό και αόριστο κράτος ενώ παράλληλα ενδύονται τον νομικίστικο μανδύα των περιορισμένων αρμοδιοτήτων. Η σύγχυση που προκαλείται στοχεύει στο να γνωρίζουν οι πολίτες ποιόν να “ευχαριστήσουν” για τα τεστ άλλα όχι στο ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη για την κατάσταση των υποδομών σε πολλά νησιά. Κλείνοντας πιστεύουμε πως η καλή διακυβέρνηση δεν φαίνεται στις φωτογραφίες αλλά στην διαφορά την οποία νιώθει ο πολίτης στη καθημερινότητα του και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρείται επίτευγμα η διασφάλιση βασικών παροχών στην Ελλάδα του 2021. 

*Ο Μηνάς Λυριστής είναι Περιφερειακός Σύμβουλος Νοτίου Αιγαίου