ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜέΡΑ25 ΓΙΑ 7+1 ΜΕΤΡΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΝ ΟΨΕΙ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ (COVID-19)

ΣΗΜΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΤΟΥ ΜέΡΑ25 ΣΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ Σ/Ν «Πρόληψη, προστασία και προαγωγή της υγείας - Ανάπτυξη των υπηρεσιών δημόσιας υγείας» και ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜέΡΑ25 ΓΙΑ 7+1 ΜΕΤΡΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΝ ΟΨΕΙ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ (COVID-19) 

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η διεθνής συγκυρία 

Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα βασιζόταν από το 2010 σε μη βιώσιμη φούσκα (κυρίως ιδιωτικού) χρέους. Το 2020 αυτή η επίπλαστη μεγέθυνση, όπως το ΜέΡΑ25 προειδοποιεί από το καλοκαίρι του 2019, θα έδινε τη θέση της σε νέα παγκόσμια ύφεση.[1]

Η πανδημία που προκάλεσε ο κορωνοϊός απλά μετέτρεψε το σταδιακό «ξεφούσκωμα» σε ξαφνικό «σκάσιμο» και, έτσι, επέσπευσε, και βάθυνε, την προδιαγεγραμμένη ύφεση του 2020. 

Η πτώση των χρηματιστηρίων δεν είναι το πρόβλημα. Όπως ανέφερα σε άρθρο μου στην Guardian (8η Μαρτίου 2020), το πρόβλημα είναι ότι, ακόμα κι αν τα χρηματιστήρια ανακάμψουν, π.χ. μέσω μεγάλων ενέσεων ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες, η νέα ύφεση θα είναι σημαντική και με διάρκεια. 

Η πρωτοτυπία του εν εξελίξει υφεσιακού πλήγματος από την πανδημία είναι ότι για πρώτη φορά πλήττεται τόσο η πλευρά της ζήτησης αγαθών όσο και η πλευρά της προσφοράς. Π.χ. το 1973 η κρίση χτύπησε το κόστος παραγωγής, δηλαδή την προσφορά της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας. Αντίθετα, το 2008 επλήγη η ζήτηση, λόγω της κατάρρευσης των τραπεζών και του παύσης δανειοδότησης ιδιωτών και κρατών. Σήμερα, ο κορωνοϊός πλήττει ταυτόχρονα και τη ζήτηση (π.χ. κρατώντας τον κόσμο κλεισμένο στα σπίτια τους) και την προσφορά (π.χ. κλείσιμο κινεζικών εργοστασίων των οποίων τα προϊόντα αποτελούν απαραίτητη πρώτη ύλη για γερμανικά εργοστάσια κοκ) – πρόκειται δηλαδή για συμμετρικό πλήγμα. 

Ο βασικός μηχανισμός μετάδοσης και εμβάθυνσης της κρίσης περνά μέσω του αντίκτυπού της αρχικά στο ιδιωτικό χρέος. Π.χ. το ΔΝΤ υπολογίζει ότι μια διεθνής ύφεση μισή σε μέγεθος σε σχέση με εκείνη του 2009 θα «κοκκινίσει» δάνεια ύψους $19 τρις. Σε δεύτερη φάση η ύφεση, εφόσον δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, θα φέρει δημοσιονομική ασφυξία μέσω της μείωσης των δημόσιων εσόδων και την αύξηση των δαπανών. Κ.ο.κ. 

Συνοπτικά, η πανδημία που έφερε ο κορωνοϊός επιταχύνει και βαθαίνει την ήδη προδιαγεγραμμένη για το 2020 ύφεση. Η νομισματική πολιτική είναι ανήμπορη να βοηθήσει, καθώς τα πυρομαχικά της έχουν ήδη εξαντληθεί (π.χ. με επιτόκια ΕΚΤ ήδη στο -0,5% και αγορές τίτλων €20 δις μηνιαία). Άρα, οι κυβερνήσεις έχουν υποχρέωση να προβούν άμεσα σε ικανά προληπτικά μέτρα δημοσιονομικής ενίσχυσης. 

Κάθε μέρα καθυστέρησης λήψης τέτοιων προληπτικών μέτρων αυξάνει το δημοσιονομικό κόστος της αντιμετώπισης της νέας ύφεσης. 

2. Προληπτικά μέτρα: Η παράλυση της Ευρωζώνης σε αντιδιαστολή με την καίρια αντίδραση άλλων χωρών 

Οι έως τώρα αντιδράσεις των κυβερνήσεων χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 

(α) Πεφωτισμένες αντιδράσεις που συνδυάζουν γενναία δημοσιονομικά μέτρα τόνωσης τομέων-κλειδιών με χαλαρότερη νομισματική πολιτική 

Η κυβέρνηση της Σιγκαπούρης, π.χ., ανακοίνωσε δαπάνες ύψους $4,5 δις υπέρ των κλάδων του τουρισμού, των μεταφορών και τροφίμων. (Μια αντίστοιχη τονωτική ένεση στην Ευρωζώνη θα ισοδυναμούσε με €160 δις.) Ταυτόχρονα η κεντρική της τράπεζα δήλωσε ότι θα στηρίξει τις εμπορικές τράπεζες σε περίπτωση που θέλουν να κουρέψουν ή να αναδιαρθρώσουν χρέη ιδιωτών. 

Οι κυβερνήσεις της Αυστραλίας και της Ιαπωνίας σκέφτονται να μιμηθούν την κυβέρνηση του Hong Kong η οποία μοίρασε αρκετές χιλιάδες δολάρια σε κάθε οικογένεια μέσω των εφοριών – κάτι που πρώτη έκανε η Αυστραλία το 2009 δίνοντας εφ’ άπαξ σημαντικά ποσά σε κάθε οικογένεια. 

(β) Ανακοινώσεις συγκεκριμένων μέτρων ευρείας νομισματικής χαλάρωσης και, παράλληλα, της πρόθεσης για δημοσιονομικές τονωτικές ενέσεις μη ορισμένου – προς το παρόν – μεγέθους 

Στις ΗΠΑ, όπου το βραδυκίνητο Κογκρέσο δύσκολα θα πειστεί για άμεσα δημοσιονομικά μέτρα, η κεντρική τράπεζα (FED) προχώρησε σε μεγάλη μείωση επιτοκίων και δήλωση ετοιμότητας για τεράστιες αγορές ομολόγων και δανείων. Παράλληλα ο Λευκός Οίκος δήλωσε έτοιμος να επιβάλει επείγοντα δημοσιονομικά μέτρα – χωρίς να αναφέρει όμως ούτε το πότε ούτε το πόσο. Αντίστοιχα έπραξε και η κυβέρνηση Johnson στη Βρετανία. 

(γ) Καμία άμεση δράση τώρα αλλά δήλωση περί συνεχούς παρακολούθησης της κατάστασης 

Μόνο το Eurogroup μπορούσε να συγκληθεί σε τηλεδιάσκεψη στην οποία να δηλώσουν «ομόφωνα» ότι η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή που απαιτείται να… περιμένουν κάνοντας εντωμεταξύ το απόλυτο τίποτα! 

Μόνο η Ευρωζώνη (Ποιος άλλος;) μπορούσε να επιδείξει τέτοια εγκληματική ευθυνοφοβία και παράλυση. 

3. Κυβερνητικές εξαγγελίες 

Έως τώρα, η κυβέρνηση έχει προβεί σε ασήμαντα μέτρα πρόληψης της νέας καθίζησης που θα φέρει το ωστικό κύμα της νέας διεθνούς ύφεσης. 

Η αναστολή πληρωμής ΦΠΑ και φόρων από επιχειρήσεις που έχουν διακόψει τη λειτουργία τους «σε κλάδους και περιοχές όπου διακόπτεται η οικονομική δραστηριότητα της επιχείρησης, με κρατική εντολή, για περισσότερες από 10 ημέρες» είναι τόσο αυτονόητη όσο είναι και δημοσιονομικά άνευ σημασίας. 

Όσο για τις «πρωτοβουλίες» που υπόσχεται η κυβέρνηση να αναλάβει «σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να αναληφθούν, έγκαιρα, συντονισμένες ευρωπαϊκές δράσεις», γνωρίζουμε καλά ότι θα είναι το ίδιο άνευ δημοσιονομικής σημασίας. Η ανακοίνωση του Βερολίνου για τονωτική επενδυτική ένεση της τάξης του 0,01% τα λέει όλα! Το ίδιο και η έως τώρα παράλυση της ΕΚΤ η οποία έμεινε άπραγη την ώρα που η Fed έριχνε τα αμερικανικά επιτόκια – με αποτέλεσμα την πτώση του δολαρίου σε σχέση με το ευρώ, μια εξέλιξη που χειροτέρευσε τα πράγματα για τους ευρωπαίους εξαγωγείς και τον ήδη πληγέντα τουρισμό μας. 

4. Πρόταση ΜέΡΑ25: 7+1 Μέτρα Οικονομικής & Δημοσιονομικής Στήριξης 

Επειδή χρόνος δεν υπάρχει, επιτρέψτε μου κυρίες και κύριοι συνάδελφοι μια συγκεκριμένη, άμεση, τεκμηριωμένη πρόταση πρόληψης από αυτό το βήμα. 

Το ΜέΡΑ25 προτείνει την άμεση μείωση του στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2020 από το 3,5% του ΑΕΠ στο 1,5% - δηλαδή, μια τονωτική δημοσιονομική επέκταση της τάξης των €3,6 δις, κατανεμημένα ως εξής: 

Μέτρο 1ο: Κατάργηση της προπληρωμής φόρου για το 95% των επιχειρήσεων (προσωπικές επιχειρήσεις & επιχειρήσεις με κέρδη μικρότερα των €120,000 ετησίως) 

Δημοσιονομικό κόστος = €510 εκ. 

Μέτρο 2ο: Έκπτωση 50% του ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου και των παραμεθόριων περιοχών (με εξαίρεση τα νησιά μεγάλων αντικειμενικών αξιών, π.χ. Μύκονο, Σαντορίνη, Πάρο) 

Δημοσιονομικό κόστος = €300 εκ. 

Μέτρο 3ο: Άμεση πρόσληψη 7 χιλιάδων γιατρών & νοσοκόμων στο ΕΣΥ (€220 εκ.), προμήθεια ιατροφαρμακευτικού υλικού (€100 εκ.), δομικές υποδομές υγείας (€200 εκ.) 

Δημοσιονομικό κόστος = €520 εκ. 

Μέτρο 4ο: Μέτρα για την μείωση χρήσης μετρητών στις συναλλαγές (τα οποία βοηθούν στην εξάπλωση του ιού) – κατά το πρότυπο της πολιτικής της Κεντρικής Τράπεζας της Κίνας – και την υποκατάστασή τους από πληρωμές μέσω Διαδικτύου, χρεωστικών καρτών ή εφαρμογών 

Δημοσιονομικό κόστος = €10 εκ. 

Μέτρο 5ο: Ακύρωση-αναστολή φορολόγησης τουριστικών επιχειρήσεων που αποδεδειγμένα επλήγησαν από μαζικές ακυρώσεις κατά το 2020 

Δημοσιονομικό κόστος = €800 εκ. 

Μέτρο 6ο: Ενίσχυση 200 χιλιάδων ευάλωτων νοικοκυριών με προπληρωμένες χρεωστικές κάρτες για ποσά €300 μηνιαίως 

Δημοσιονομικό κόστος = €720 εκ. 

Μέτρο 7ο: Πρόγραμμα μονιμοποίησης «αναπληρωτών» καθηγητών & δημιουργίας δομών τηλεδιασκέψεων στα σχολεία 

Δημοσιονομικό κόστος = €210 εκ. 

Μέτρο +1: Αύξηση λοιπών δημοσίων επενδύσεων κατά €530 εκ. 

Αθροιστικά, το κόστος των 7+1 Μέτρων ισούται με €3,6 δις ή το 2% του ΑΕΠ – ποσό που θα μειώσει το πρωτογενές πλεόνασμα στο επίπεδο στο οποίο θα έπρεπε να βρίσκεται έτσι κι αλλιώς. 

Σημείωση: Το πραγματικό συνολικό δημοσιονομικό κόστος θα είναι σαφώς μικρότερο από €3,6 δις δεδομένου του πολλαπλασιαστικού αντίκτυπου των 7+1 Μέτρων – δηλαδή την αύξηση ΑΕΠ και φόρων ή, τουλάχιστον, την επιβράδυνση της ύφεσης. 

5. Ανάλυση δημοσιονομικής βιωσιμότητας της πρότασης του ΜέΡΑ25 

Τα 7+1 Μέτρα που προτείνω θα αμφισβητηθούν από την τρόικα ως προς τον αντίκτυπό τους στο μέγεθος του δημόσιου χρέους. Πρόκειται για πολιτικά και ιδεολογικά υποκινούμενή κριτική, που αντανακλά τον φανατισμό των τροϊκανών, χωρίς καμία βάση στην οικονομική επιστήμη. 

Πράγματι, είναι εύκολο να αποδειχθεί (βλ. πιο κάτω πλαίσιο) ότι η μείωση του στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος από το 3,5% στο 1,5% δεν θα αυξήσει το ποσοστό χρέους προς ΑΕΠ – ότι, εάν εφαρμοστούν τα 7+1 Μέτρα που προτείνω, αρκεί ένας ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ γύρω το 1,8% για να μειώνεται το ποσοστό δημόσιου χρέους – ένας ρυθμός μεγέθυνσης πολύ πιο εφικτός εάν €3,6 δις διαχυθούν στην οικονομία υπό την μορφή επένδυσης σε νευραλγικούς τομείς όπως προτείνουμε. 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Συνθήκη σταθεροποίησης του δημόσιου χρέους 

Αν ορίσουμε ως: 

· χ = το ποσοστό του συνολικού δημόσιου χρέους (Χ) προς το ονομαστικό ΑΕΠ (Υ) – δηλαδή χ = Χ/Υ 

· ε = το μεσοσταθμικό επιτόκιο αποπληρωμών του χρέους 

· μ = το ποσοστό μεγέθυνσης του ΑΕΠ (Υ) 

· π = το πρωτογενές πλεόνασμα 

είναι εύκολο να αποδειχθεί ότι ο ρυθμός μεταβολής του χ, δηλαδή του ποσοστού χρέους προς ΑΕΠ, ισούται με: 

(ε-μ)χ-π (*) 

Άρα, για να μην αυξάνεται (ή να μειώνεται) το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ πρέπει το μέγεθος (ε-μ)χ-π να ίσο (ή μικρότερο) του μηδενός. Σήμερα, το μεσοσταθμικό επιτόκιο αποπληρωμών του χρέους είναι περίπου στο ε = 2,6% και το ποσοστό χρέους χ=1,8 (δηλαδή περίπου 180% του ΑΕΠ). Αν θέσουμε ως στόχο πρωτογενούς το π=1,5% (αντί για το σημερινό π=3,5%), και αντικαθιστώντας αυτές τις τιμές στην έκφραση (*) πιο πάνω, βρίσκουμε τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ έτσι ώστε το ποσοστό χρέους να μειώνεται: μ > 1,77%. 

Με άλλα λόγια, αν εφαρμοστούν άμεσα τα 7+1 Μέτρα που προτείνει το ΜέΡΑ25, αρκεί ένας ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ γύρω το 1,8% για να μειώνεται (αντί για να αυξάνεται) το ποσοστό δημόσιου χρέους. Είναι, επί πλέον, αναμφισβήτητο ότι για να επιτευχθεί η οποιαδήποτε μεγέθυνση του ΑΕΠ υπό τις σημερινές συνθήκες τα 7+1 Μέτρα του ΜέΡΑ25 είναι η μόνη ελπίδα. 

Συμπερασματικά, τα 7+1 Μέτρα του ΜέΡΑ25 όχι μόνο στηρίζουν του κλάδους της οικονομίας και τις κοινωνικές ομάδες που πλήττονται από την νέα έκφανση της κρίσης που φέρνει η πανδημία του κορωνοϊού αλλά και περιορίζουν τον περαιτέρω εκτροχιασμό του δημόσιου χρέους.[2]

Συμπέρασμα: Το καθήκον της πρόληψης, το κόστος της καθυστέρησης, και η ανάγκη μονομερούς νομοθέτησης των 7+1 Μέτρων 

Όπως και στο ιατρικό σκέλος μιας επιδημίας η πρόληψη κι η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη αντιμετώπιση είναι εκ των ων ουκ άνευ, έτσι και στην οικονομία: Κάθε μέρα που καθυστερούμε την επιβολή οικονομικών μέτρων στήριξης, ο τελικός λογαριασμός αυξάνεται και το κόστος για την αποσόβηση κάθε μιας μονάδας ύφεσης μεγαλώνει εκθετικά. 

· Για αυτό το λόγο η κυβέρνηση δεν δικαιούται να περιμένει. 

· Δεν δικαιούστε κυρίες και κύριοι να περιμένετε να σας δοθεί το πράσινο φως από ένα παραλυμένο Eurogroup, από μία ανάλγητη ΕΕ η οποία έχει πάψει προ πολλού να λειτουργεί – πόσο μάλιστα να λειτουργεί υπέρ της πλειοψηφίας των πολιτών της. 

· Η ΜΟΝΟΜΕΡΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΗΣΗ από το Κοινοβούλιο των 7+1 Μέτρων που μόλις κατέθεσα αποτελεί μονόδρομο – δημοσιονομικό, οικονομικό, υγειονομικό, πολιτικό και ηθικό 

· Η συνέχιση της υποταγής στο ανεπαρκές και ανερμάτιστο διευθυντήριο της τρόικας αποτελεί ΡΗΞΗ με το συμφέρον τόσο της χώρας όσο και της Ευρώπης. 

Η νομοθέτηση των 7+1 Μέτρων: 

· Δεν απαιτεί δανεικά – τα €3,6 δις είναι δικά μας χρήματα, χρήματα του ελληνικού λαού 

· Πρόκειται για πραγματική θωράκιση της οικονομίας στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, αφήνοντας μάλιστα κι ένα ουκ ευκαταφρόνητο πλεόνασμα της τάξης του 1,5% 

· Εσείς δεν ισχυρίζεστε ότι είμαστε εκτός Μνημονίων; Γιατί διστάζετε τότε όταν, π.χ., ολόκληρη Γαλλία έχει πρωτογενές έλλειμμα ή η Ιταλία ανακοινώνει μονομερώς τονωτική ένεση €7 δις; 

· Πού είναι ο πατριωτισμός σας κυρίες και κύριοι της ΝΔ; Τον αφήνετε εκτός της αίθουσας του Eurogroup; 

· Πού είναι η αλληλεγγύη της ΕΕ για την οποία κοκορεύεστε; Εξαντλείται στο χειροκρότημά τους όταν βάζετε τα ένστολα παιδιά μας να πυροβολούν με πλαστικές σφαίρες άμαχους στα σύνορα και εξαφανίζεται όταν εμείς θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τα χρήματα των πολιτών μας για να προστατεύσουμε την κοινωνία μας από άλλη μια επερχόμενη λαίλαπα; 

Καλώ λοιπόν, από αυτό το βήμα, την κυβέρνηση, τον Πρωθυπουργό, τον Υπουργό Οικονομικών να νομοθετήσουν άμεσα αυτά τα μετριοπαθή, ορθολογικά, απολύτως απαραίτητα την συγκεκριμένη χρονική στιγμή μέτρα. 

Μέτρα που θα δώσουν στους δικούς σας υπουργούς τα εργαλεία ανακούφισης και πρόληψης των συμπτωμάτων μια πανδημίας που, αν και ευτυχώς από ιατρικής πλευράς είναι προς το παρόν ήπια – και ελπίζουμε να παραμείνει έτσι – πλήττει αδίστακτα μια ήδη γονατισμένη χώρα. 

[1] Από τον Σεπτέμβρη του 2019, και από αυτό το βήμα, προειδοποιούσα την κυβέρνηση ότι η αντιστροφή της καμπύλης επιτοκίων του αμερικανικού δημόσιου χρέους αυτό προέβλεπε.] 

[2] Αν μάλιστα καταφέρναμε να εξισώσουμε το επιτόκιο αποπληρωμών με το ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομίας, όπως προτείνει το ΜέΡΑ25 από την ίδρυσή του έως σήμερα (δηλαδή ε=μ), τότε και μηδέν να είναι το πρωτογενές πλεόνασμα το χρέος δεν θα αυξηθεί, ως ποσοστό του ΑΕΠ, ποτέ.